έμφυτων ιδεών, θεωρία των-

Φιλοσοφική θεωρία που υποστηρίζει την ύπαρξη έμφυτων ιδεών και αρχών στην ψυχή ή στην ανθρώπινη διάνοια, δηλαδή ιδεών που ενυπάρχουν στον άνθρωπο από τη γέννησή του και, συνεπώς, δεν είναι προϊόντα ούτε της λογικής ούτε της εμπειρίας. Η διδασκαλία αυτή αντλεί ιστορικά τις αρχές της από τον πλατωνικό μύθο της ανάμνησης: η ψυχή που γνώριζε ήδη τις ιδέες πριν από την ένωσή της με το σώμα και τις ξέχασε με την ένωση αυτή αρχίζει σταδιακά να τις ανακαλεί με τις εντυπώσεις που της προκαλούν τα αισθητά αντικείμενα, τα οποία είναι ατελή είδωλα των ιδεών. Η θεωρία αυτή εμφανίστηκε με διάφορες μορφές στο σύνολο της μεταγενέστερης πλατωνικής ή πλατωνίζουσας παράδοσης. Ωστόσο, ο Ντεκάρ ήταν εκείνος που προσέφερε την πιο συστηματοποιημένη διατύπωσή της, προχωρώντας στη διάκριση ανάμεσα σε πλαστές ιδέες (που σχηματίζονται από την αυθαίρετη κρίση μας), επήλυδεςιδέες (φερμένες από έξω) και έμφυτες ιδέες (που γεννήθηκαν μαζί μας, αλλά δεν δημιουργήθηκαν από εμάς). Η θ. των έ.ι., που γνώρισε τη σφοδρή κριτική του Λοκ στο όνομα ενός ριζοσπαστικού εμπειρισμού, αναβίωσε στη θεωρία του Λάιμπνιτς, με τη μορφή των δυνάμει ιδεών. Σύμφωνα με τον Λάιμπνιτς, από την αρχή της ύπαρξης της ψυχής μας οι ιδέες είναι παρούσες, ωστόσο δεν είναι σχηματισμένες, αλλά έχουν τη μορφή προδιαθέσεων και φυσικών δυνατοτήτων. Μετά την καντιανή θεωρία της a priori σύνθεσης, η διδασκαλία για τις έμφυτες ιδέες επανεμφανίστηκε σποραδικά, λαμβάνοντας τη μορφή κριτικής ενάντια στην θεωρία του Καντ στον Ροσμίνι, ο οποίος, υποστηρίζοντας το έμφυτο της ιδέας του όντος, πίστεψε ότι ανακάλυψε μια εγγύηση για την αντικειμενικότητα της σκέψης και μια νέα θεμελίωση της μεταφυσικής.